Co zrobić z ziołami: Ocet estragonowy, zupa z młodych pokrzyw, krople do nosa z czarnuszki [FRAGMENTY KSIĄŻKI]

mniszek lekarski

mniszek lekarski (123rf.com)

Pierwsze zioło trafiło do diety człowieka jako przyprawa. A dopiero zaobserwowane skutki zdrowotne spożytych ziół będących dodatkiem potraw, skłoniły do ich stosowania w lecznictwie. Ta funkcja zdominowała na dłuższy czas zastosowanie ziół.
1 z 7
red.
red.

Aloes uzbrojony

Opis

Rodzina aloesów obejmuje około 400 gatunków i obejmuje drzewa, krzewy, byliny, a nawet liany. Ta wiecznie zielona roślina zawiera w swych mięsistych liściach, zakończonych drobnymi kolcami, żółtawy sok mleczny. Kwiaty czerwono-pomarańczowe, osadzone na kłosowatym pędzie. Aloes stosunkowo łatwo uprawia się w warunkach domowych, rozmnażając poprzez ukorzenianie młodych odrostów i części pędów. Aloes nie ma wygórowanych wymagań uprawowych, wymaga umiarkowanego podlewania i nie należy wystawiać go na zbytnią ekspozycję słoneczną.

Występowanie

Aloes pochodzi z Półwyspu Arabskiego, lecz doskonale przyjął się w Ameryce Południowej. U nas doskonale rośnie w doniczkach, chociaż rzadko kwitnie.

Surowiec

Do celów leczniczych wykorzystuje się sok z liści, z którego sporządza się syrop lub winko aloesowe. Liście aloesu zbiera się dopiero po dwóch latach.

W kuchni

W lecznictwie wykorzystuje się liście aloesu lub alonę, czyli zestalony sok, który zwiera antrazwiązki - aloinę, mikroelementy oraz biogenne stymulatory. Ma silne działanie przeczyszczające oraz bakteriobójcze i regenerujące. Stosuje się go także przy wrzodach, łuszczycy, chorobie gośćcowej, cukrzycy, chorobach oczu, a w stomatologii w leczeniu przyzębicy i zapaleniu dziąseł. Homeopaci leczą aloesem alergię.

Przepis

ALOESOWE WINKO NA WZMOCNIENIE

Do sporządzenia wykorzystuje się liście z rośliny co najmniej trzyletniej (wcześniej przez tydzień niepodlewanej). 3-4 liście rozdrobnić i zasypać 150 g cukru. Gdy puszcza sok, dodać równe objętości miodu i wina (około 500 g) i odstawić na 6 tygodni w ciemne i chłodne miejsce. Po przecedzeniu stosować w kuracji, która rozpoczyna się od 1 łyżeczki i stopniowo zwiększa do łyżki stołowej, przyjmując 2-3 razy dziennie. Po miesiącu kurację należy przerwać na 2 miesiące, a  następnie powtórzyć. Na poprawę łaknienia i trawienia: 2-3 łyżeczki w ciągu dnia. Syrop, sporządzony z soku i dodatku cukru, pomaga w leczeniu anemii, 2-3 łyżeczki w ciągu dnia. Wskazane jest, aby w trakcie tej kuracji przyjmować dodatkowo preparat żelaza.

2 z 7
red.
red.

Bylica draganek

Występowanie

Jako roślina uprawna występuje na terenie Polski w dwóch odmianach: niemieckiej, łagodniejszej w smaku oraz rosyjskiej, ostrzejszej. Spotykana czasem w stanie dzikim przy drogach, budynkach, na rumowiskach.

W apteczce

Bylica draganek jest polecana jako środek pobudzający wydzielanie soków trawiennych, moczopędny i przeciw robakom. Ze względu na wysoką zawartość witaminy C stosowana także przy awitaminozie. Szczególnie polecana jest dla osób stosujących dietę bezsolną.

W kuchni

Syreniusz zanotował: "Tego ziela samego miasto sałaty i w sałacie, z innymi zielonymi kapustami, używają go też samego z solą. Czynią i szałszę z niego do potraw dla przysmaku. Chęć do jedzenia osłabiałą przywraca jakimkolwiek sposobem używany: bądź sałatą, bądź z szałszą, albo i na mięso kładziony". Bylicy estragonu używa się do aromatyzowania octu, masła, farszu, do duszonych mięs, sosów majonezów, musztardy, zup, omletów. Jest bardzo popularnym dodatkiem do wszelakich marynat z jarzyn. Jednak estragon należy stosować z umiarem, gdyż przedawkowanie czyni potrawę niejadalną.

Przepis

OCET ESTRAGONOWY

Lekkie wino białe reńskie lub kwaskowe francuskie otworzyć, wsypać do niego garść suszonych liści estragonu, obwiązać muślinem i postawić na słońcu. Po kilku dniach, gdy ferment wyjdzie, należy ocet sklarować, zlać do czystej butelki i mocno zakorkować.

3 z 7
red.
red.

Czarnuszka siewna

Występowanie

Roślina ta przywędrowała do nas z rejonu Morza Śródziemnego. W stanie dzikim występuje na siedliskach ruderalnych i jako chwast zbożowy. Roślina miododajna. Kwitnie od maja do września. Nasiona mają silny, aromatyczny zapach. Na polach można znaleźć ją obok czarnuszki polnej, jednak nie należy jej mylić z czarnuszką damasceńską, która jest znacznie większa i ma okazałe niebieskie kwiaty, dla których jest uprawiana.

W apteczce

Czarnuszka ma właściwości moczopędne, żółciopędne oraz rozkurczowe, zapobiegające wzdęciom. Jest skutecznym środkiem przeciw robakom. Zaleca się ją kobietom ciężarnym i karmiącym (1 łyżeczka zmielonych nasion roztartych z masłem). Wyciąg z czarnuszki obniża poziom glukozy, dzięki czemu można zmniejszyć ryzyko związane z powstaniem zakrzepów i zatorów.

W kuchni

W XVIII-wiecznej kuchni czarnuszka używana była do przyprawiania kwaśnych potraw w zastępstwie drogiego kardamonu. Dawniej ziarno czarnuszki szeroko używano w piekarnictwie, obficie posypując nią chleb i bułki. Ze względu na specyficzny gorzkawy smak czarnuszka jest składnikiem pieprzu ziołowego, a także dodatkiem do marynat i kwaszonych ogórków. W kuchniach wschodnich stosuje się ją do doprawiania tłustych mięs. Nie podrażnia błony śluzowej jelit.

Przepis

KROPLE DO NOSA PRZY KATARZE I CHORYCH ZATOKACH

1 łyżkę rozdrobnionych nasion zalać 100 ml roztworu fizjologicznego soli 0,9% (dostępny w aptekach bez recepty); zagotować, odstawić na 30 minut i przecedzić. Uzupełnić brakującą ilość roztworu (do 100 ml). Przefiltrować przez watę. Wprowadzać do obu otworów nosowych kilka razy dziennie, najlepiej za pomocą dozownika w formie spryskiwacza (przepis podany za dr H. Różańskim).

4 z 7
red.
red.

Fiołek polny, fiołek trójbarwny

Występowanie

W stanie dzikim występuje w Europie i Azji, w tym w zachodniej Syberii, po basen Morza Śródziemnego oraz Indie. W Polsce pospolity na polach, przydrożach, łąkach, wzgórzach i ogrodach. Preferuje stanowiska suche o glebach piaszczystych, często ubogich. Jest rośliną wskaźnikową gleb kwaśnych. Surowiec Zbiera się młode kwitnące pędy o barwie zielonej, od maja do września. Ziele suszy się w miejscu ciepłym, ale nie na słońcu.

W apteczce

Fiołek zawiera fenolokwasy, flawonoidy (rutyna i kwercetyna), antocyjany (wiolanina, 3-glukozyd delfinidyny i 3-glukozyd peonidyny), karotenoidy (wiolaksantyna, zeaksantyna), salicylan metylu w postaci glikozydu wiolutozydu, śluz, garbniki, ślady olejku eterycznego, witaminy oraz sole mineralne. Kwiat fiołka działa wykrztuśnie, napotnie, moczopędnie, odkażająco, żółciopędnie i rozkurczowo. Upłynnia śluz zalegający w drogach oddechowych, ułatwiając jego wydalenie. Działa oczyszczająco na organizm, pozbawiając go toksyn, pobudza wydzieliny skórne. Uwaga: Przedawkowanie powoduje nudności, wymioty i biegunkę.

W kuchni

Kandyzowane kwiaty fiołka w dawnej kuchni polskiej były rarytasem, zdobiono nimi licznie wypiekane torty i inne wykwintne ciasta. Używano ich też do aromatyzowania octu.

Przepis

KANDYZOWANE PŁATKI FIOŁKA

Syrop cukrowy przygotować, gotując  na małym ogniu cukier puder i wodę w stosunku 1:1. Kiedy osiągnie właściwą gęstość, ostudzić. Przebrane i oczyszczone płatki fiołka rozłożyć na papierze do pieczenia ciast, delikatnie pokryć je syropem (najlepiej użyć pędzelka) i posypać cukrem pudrem.
Papier włożyć do lekko nagrzanego piekarnika i suszyć. Przechowywać w suchym i zaciemnionym miejscu.

5 z 7
red.
red.

Kozłek lekarski

Występowanie

Występuje w całej Eurazji z wyjątkiem stref arktycznych i pustynnych. W Polsce gatunek pospolity, porastający brzegi wód, mokre łąki i lasy oraz niskie torfowiska.

Surowiec

Surowiec - kłącze i korzeń - pozyskuje się jesienią lub wiosną, przed kwitnieniem rośliny. Surowiec z rośliny pochodzącej z uprawy zawiera więcej substancji czynnych i ma lepsze właściwości.

W apteczce

Kozłek zawiera olejek eteryczny (w nim estry kwasu walerianowego i izowalerianowego z eugenolem i izoeugenolem), irydoidy, monoterpeny (kamfen, limonen, pinen), alkaloidy terpenowe (waleryninę, aktynidynę), kwasy organiczne, gumy, żywice i związki mineralne. Nalewka zalecana jest jako środek uspokajający w stanach pobudzenia emocjonalnego i motorycznego. Stosowana jest w nerwicach, stanach lękowych, trudnościach w zasypianiu i zaburzeniach snu. Skuteczna jest także w stanach skurczowych układu pokarmowego i moczowego, dróg żółciowych i moczowych oraz obwodowych naczyń krwionośnych. Kozłek lekarski jest składnikiem wielu mieszanek i preparatów płynnych o działaniu uspokajającym, stosowanych w postaci tabletek, wyciągów, kapsułek, herbatek, nalewek, naparów. Można go dodawać do kąpieli.

W kuchni

To jedno z niewielu ziół, które z powodu specyficznego zapachu nie trafiło na nasze stoły, jako przyprawa

Przepis

VALIUM Z KOZŁKA LEKARSKIEGO

50 g świeżego korzenia kozłka lekarskiego, umytego, osuszonego na słońcu, zagniatać przez 2 godziny. Połączyć z 200 ml wytrawnego białego wina. Pozostawić do maceracji na miesiąc i przecedzić. Stosować w przypadkach wysokiego ciśnienia lub stanach pobudzenia nerwowego, 10 kropli rano na czczo. Przy wystąpieniu skurczów lub stanach bezsenności zażywać 20 kropli przed snem.

6 z 7
red.
red.

Mniszek lekarski

Występowanie

Występuje w klimacie umiarkowanym Europy, Azji oraz obu Ameryk. W Polsce rośnie na trawnikach, w zaroślach i rowach, na polach, przydrożach i łąkach.

Surowiec

Całe ziele zbiera się wiosną, kiedy koszyczki kwiatowe jeszcze się nie rozwinęły. Koszyczki kwiatowe zrywa się bez szypułek w początkowej fazie kwitnienia, w słoneczne przedpołudnie. Korzenie pozyskuje się jesienią.

W apteczce

Preparaty z mniszka pobudzają wątrobę do wytwarzania żółci i ułatwiają przepływ żółci do dwunastnicy łagodzą bóle dróg moczowych, sprzyjają wydalaniu z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii. Preparaty z mniszka wpływają na poprawę trawienia, zwiększając wydzielanie soku żołądkowego. Wykazano wpływ mniszka na obniżenie poziomu cukru we krwi. Skuteczny w przypadkach łagodnej cukrzycy, w jej początkowym stadium.

W kuchni

Liście i kwiaty mniszka używa się w kuchni do różnych potraw, sosów i wypieków. Z płatków kwiatowych mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino o miodowo-ziołowym bukiecie.

Przepis

WINKO Z MNISZKA LEKARSKIEGO

1300 kwiatostanów mniszka, 2 cytryny, 5 kg cukru, 10 l wody. Z kwiatostanów wyrwać płatki, włożyć do wody i gotować 1 godzinę. Płyn schłodzić, przecedzić, dodać cukier, gotować jeszcze pół godziny. Gdy ostygnie, dodać drożdże winne (typu Wermut) i przelać do balona. Po fermentacji (około 2 miesięcy w zależności od temperatury), zlać czysty płyn i rozlać do butelek. Część cukru można zastąpić miodem.

7 z 7
red.
red.

Pokrzywa zwyczajna

Występowanie

Roślina rozpowszechniona prawie na całej półkuli. W Polsce pospolity chwast. Rośnie na nieużytkach, w lasach, przy drogach, w rowach, w zaroślach.

Surowiec

Surowcem jest liść, ziele i korzeń. Przed zbiorem rośliny ucina się i pozostawia 1-2 dni, aby przywiędły. Zbiór liści przeprowadza się przed kwitnieniem. Korzenie wykopuje się późną jesienią lub wczesną wiosną.

W apteczce

Liście pokrzywy mają działanie moczopędne, hamujące krwawienia i poprawiające przemianę materii. Korzenie również działają moczopędnie, ale można je stosować także do pielęgnacji skóry. Pokrzywa pobudza czynności wydalnicze żołądka, trzustki i wątroby. Poprawia trawienie i przyswajanie pokarmów. Po konsultacji z lekarzem można ją stosować jako lek pomocniczy w cukrzycy. Dzięki sporej zawartości żelaza może być stosowana w stanach jego niedoboru (w krwotokach, obfitych miesiączkach i u krwiodawców). Skuteczna jest w leczeniu łupieżu i łojotoku.

W kuchni

Ugotowane młode pędy pokrzyw od kwietnia do maja są wartościowym i zdrowym pokarmem. Najlepiej smakuje ugotowana w niewielkiej ilości wody z dodatkiem masła i czosnku. Zalecany
jest dodatek imbiru, który jednak z powodzeniem można zastąpić rodzimym kopytnikiem. Dawniej sok z liści stosowano zamiast podpuszczki do wyrobu nabiału, a z młodych liści warzono piwo.

Przepis

ZUPA Z MŁODYCH POKRZYW

Kilka garści młodych pokrzyw, 1 cebula, 1 marchew, 1 łyżka masła, pół garnka wywaru z mięsa lub kostki bulionowej, 1 ziemniak, sól, pieprz, 1 łyżka mąki, 2 łyżki śmietany, 1 łyżka octu. Cebulę posiekać, zeszklić na maśle, dodać mąkę i sporządzić jasną zasmażkę. Dodać opłukaną, sparzoną i drobno posiekaną pokrzywę oraz pokrojoną w plasterki marchew. Całość wymieszać i zalać wywarem. Dodać pokrojone w kostkę ziemniaki i ugotować do miękkości. Doprawić śmietaną, solą, pieprzem i octem.

Fragmenty pochodzą z książki "Leksykon ziół". Do kupienia pod linkiem: Leksykon ziół cz. 1. i Leksykon ziół cz. 2

Przewiń i czytaj dalej Wysokie Obcasy