archeologia

• Starożytni Izraelczycy byli światowcami w przeciwieństwie do swoich sąsiadów z Judy

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Czy można zrekonstruować mentalność starożytnego społeczeństwa, analizując imiona? Najnowsze badania izraelskich naukowców pokazują, że tak.

  15.05.2025 | 15:00

  archeologia

  imiona

  izrael

  judaizm

  

• Niektórzy mają wrodzoną odporność na HIV. To ślad epidemii sprzed tysięcy lat

  HIV

  Joanna Bujakiewicz

  Miliony Europejczyków noszą w sobie mutację genetyczną, która chroni przed zakażeniem wirusem HIV. Wiadomo, skąd się wzięła.

  13.05.2025 | 06:00

  archeologia

  dna

  genetyka

  odkrycie

  

• Bez cyny z Kornwalii nie powstałyby starożytne imperia na Bliskim Wschodzie

  archeologia

  Joanna Bujakiewicz

  Pięć tysięcy lat temu powstał materiał, który nie tylko zrewolucjonizował technologię, ale umożliwił rozwój pierwszych imperiów w basenie Morza Śródziemnego.

  12.05.2025 | 13:21

  brąz

  nauka

  odkrycie

  prehistoria

  

• Rządzili, bo mieli wizje. Jak halucynogeny utrwalały władzę w Andach

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Prekolumbijskie elity wykorzystywały psychodeliki, by utrzymać porządek społeczny? Badania przeprowadzone w Peru potwierdzają tę tezę.

  07.05.2025 | 12:35

  Ameryka Południowa

  archeologia

  halucynacje

  Inkowie

  

• Ksiądz zasuszony na wieki per rectum. Zagadka austriackiej mumii rozwiązana

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Z drewnianych wiórów, lnianych szmat i odrobiny chemii - powstała jedna z najlepiej zachowanych mumii Europy.

  05.05.2025 | 15:45

  archeologia

  mumia

  nauka

  odkrycie

  

• Ludzie polegali na "szwajcarskich scyzorykach" już w neolicie. W Niemczech można zobaczyć najstarszy z nich

  archeologia

  Margit Kossobudzka

  To krzemienne narzędzie, z neolitycznego stanowiska archeologicznego w południowych Niemczech, daje rzadki wgląd w to, jak faktycznie używano prehistorycznych noży.

  29.04.2025 | 09:27

  nauka

  neolit

  Niemcy

  Szwajcaria

  

• Nie było nas, był las - jak Piastowie budowali Polskę. I co poszło nie tak

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Piastowie zakładali państwo dosłownie na "surowym korzeniu" - w miejscu, gdzie człowiek musiał najpierw wyciąć drzewa, zanim zbudował swój porządek.

  28.04.2025 | 11:31

  archeologia

  badania

  Lednica

  nauka

  

• 7 rzeczy, których nie wiedzieliśmy tydzień temu

  odkrycia naukowe

  Aleksander Gurgul

  Dzikie szympansy wspólnie pijące alkohol, pierwsza ciemna galaktyka w naszym kosmicznym sąsiedztwie, mrówka z piekła rodem, która ma 113 mln lat oraz najnowsze badania wilków zuchwałych. Zapraszam na przegląd ostatnich odkryć naukowych.

  28.04.2025 | 10:11

  7 rzeczy

  archeologia

  badania naukowe

  Nauka

  

• Pojechałem zobaczyć początek ekshumacji polskich ofiar UPA. "Puźniki mogą otworzyć drzwi"

  ekshumacje

  Michał Olszewski

  Maciej Dancewicz: - Chcemy godnie pochować swoich bliskich i swoich rodaków.

  24.04.2025 | 20:17

  antropologia

  archeologia

  cmentarze

  rzeź wołyńska

  

• "Gladiator z Eboracum". Czy nacięcia na jego kościach to pamiątka po walce z lwem?

  gladiator

  Tomasz Ulanowski

  Archeolodzy znaleźli w Wielkiej Brytanii grób z początków naszej ery ze szczątkami młodych mężczyzn. Miednica jednego z nich ma specyficzne nacięcia.

  23.04.2025 | 20:00

  archeologia

  historia

  nauka

  Rzym

  

• Paradoks nierówności. Podział na bogatych i biednych pomagał przetrwać starożytnym miastom

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Nierówności majątkowe gwarantowały miastom stabilność i trwanie nawet przez tysiące lat - dowodzą najnowsze badania archeologiczne. Dlaczego dziś to się nie sprawdza?

  16.04.2025 | 16:39

  antropologia

  archeologia

  badania naukowe

  nauka

  

• Co łączy średniowieczne księgi z Grenlandią? Więcej, niż mogłoby się wydawać

  średniowiecze

  Joanna Bujakiewicz

  Okładki manuskryptów z XII i XIII wieku były robione z foczych skór importowanych z dalekiej Arktyki - odkryli naukowcy. W handel angażowały się klasztory cysterskie.

  14.04.2025 | 15:44

  archeologia

  Grenlandia

  manuskrypt

  nauka

  

• Rolnictwo zmusiło nas do niezbyt zdrowej diety. A do tego przyniosło nierówności społeczne i epidemie

  Bliski Wschód

  Kasper Kalinowski

  Kiedy nasi przodkowie przyrządzili pierwszy posiłek i dlaczego ogień to kluczowy wynalazek w ewolucji Homo sapiens? Dlaczego kadzidło było tak ważne dla mieszkańców starożytnych miast? W czym starożytni Nabatejczycy przypominali Fremenów z "Diuny? Rozmawiamy z archeologiem dr. Piotrem Kołodziejczykiem.

  14.04.2025 | 06:00

  archeologia

  ewolucja

  historia

  nauka

  

• Imperium Majów. Naukowcy mają dowody na starożytny zamach stanu

  archeologia

  Margit Kossobudzka

  Archeolodzy odkryli w Tikal malowany ołtarz, który dodaje nowy kontekst do tajemniczej historii Majów. Rzuca on nowe światło na 1600-letnie napięcia między Tikal a centralną stolicą Meksyku, Teotihuacán

  11.04.2025 | 09:33

  majowie

  nauka

  starożytność

  

• Denisowianie wychodzą z jaskini po raz kolejny. Szczątki odkryto w Tajwanie

  denisowianie

  Tomasz Ulanowski

  Po tajemniczym mężczyźnie ostał się jeno kawałek żuchwy, a w nim dziwne trójkorzenne trzonowce. Jednak to odkrycie na tyle ważne dla nauki, że informuje o nim najnowsze "Science".

  11.04.2025 | 06:02

  antropologia

  archeologia

  genetyka

  nauka

  

• Pierwsi rolnicy nie zdominowali myśliwych-zbieraczy. Rewolucja neolityczna to mit

  archeologia

  Joanna Bujakiewicz

  Prehistoryczni myśliwi-zbieracze i rolnicy nawet przez tysiące lat wymieniali się doświadczeniami. Naukowcy udowodnili to dzięki matematyce.

  03.04.2025 | 20:20

  historia

  nauka

  neolit

  odkrycie

  

• 7 rzeczy, których nie wiedzieliśmy tydzień temu

  7 rzeczy

  Margit Kossobudzka

  Ciemna energia wszechświata słabnie, tygrysy w Indiach się doradzają, a myszy potrafią udzielać pierwszej pomocy swoim nieprzytomnym towarzyszom. O czym jeszcze dowiedzieliśmy się od naukowców w minionym tygodniu?

  24.03.2025 | 11:50

  archeologia

  fizyka

  kosmos

  nauka

  

• Starożytne posągi nie tylko się oglądało. Także wąchało

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Nowe badania ujawniły zaskakującą prawdę o starożytnych rzeźbach: Grecy i Rzymianie perfumowali posągi. Zapach był częścią rytuałów, miał przybliżać wiernym bóstwa.

  20.03.2025 | 06:05

  archeologia

  nauka

  odkrycie naukowe

  posąg

  

• Szczątki mniszki, która żyła w ekstremalnej ascezie. Odkrycie w Jerozolimie

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Kobiecy szkielet w żelaznych obręczach to najstarszy dowód na to, że na początku chrześcijaństwa nie tylko mężczyźni poddawali się dobrowolnym torturom.

  14.03.2025 | 13:40

  archeologia

  chrześcijaństwo

  Jerozolima

  nauka

  

• Oto twarz najstarszego Europejczyka. Ma nawet 1,4 mln lat

  odkrycia archeologiczne

  Tomasz Ulanowski

  A w zasadzie kawałek twarzy. Kości twarzowej części czaszki sprzed 1,4-1,1 mln lat archeolodzy odkryli w jaskini Sima del Elefante w północnej Hiszpanii.

  12.03.2025 | 17:00

  antropologia

  archeologia

  nauka

  przyroda

  

• Schorowani, osłabieni przewlekłą gorączką. Co bolało wikingów?

  wikingowie

  Joanna Bujakiewicz

  Skandynawscy żeglarze, którzy w średniowieczu łupili Europę, mieli poważne problemy ze zdrowiem. Cierpień przysparzały im m.in. zęby i zatoki.

  07.03.2025 | 16:14

  archeologia

  choroby

  nauka

  zdrowie

  

• Oto 27 najstarszych kościanych narzędzi świata. Mają 1,5 mln lat

  odkrycia archeologiczne

  Tomasz Ulanowski

  Nowo odkryte kościane narzędzia są o ponad milion lat starsze od tych, które dotąd uważano za najdawniejsze.

  05.03.2025 | 17:00

  antropologia

  archeologia

  mózg

  narzędzia

  

• Jak pachną egipskie mumie? 7 rzeczy, których nie wiedzieliśmy tydzień temu

  nauka

  Kasper Kalinowski

  Jak pachną starożytne mumie? Co najbardziej motywuje ludzi według teorii ewolucji? Jak młodze niedźwiadki polarne wygrzebują się z jam? Zapraszam na przegląd najciekawszych odkryć naukowych ubiegłego tygodnia.

  03.03.2025 | 06:05

  archeologia

  biologia

  ewolucja

  odkrycia

  

• Biolog: Badam "pszczelą kapsułę czasu". 1,4 tys. lat temu zarosły w niej pszczoły

  polscy naukowcy donoszą

  Dr Michał Kolasa

  Historia tej barci to zbiór nieprawdopodobnych przypadków - pisze dr Michał Kolasa.

  01.03.2025 | 14:52

  archeologia

  nauka

  przyroda

  pszczoły

  

• W dżungli mieszkaliśmy już 150 tys. lat temu. Odkrycie na Wybrzeżu Kości Słoniowej

  archeologia

  Tomasz Ulanowski

  Naukowcy potwierdzają, jak wszędobylskim gatunkiem jest człowiek. Nawet straszny las jest nam niestraszny.

  27.02.2025 | 15:52

  Afryka

  antropologia

  dżungla

  nauka

  

• Pikantne, drzewne i słodkie. Nie chodzi o perfumy - tak pachną egipskie mumie

  Nauka

  Joanna Bujakiewicz

  Naukowi eksperci wąchali starożytne mumie, żeby dowiedzieć się więcej o technikach balsamowania stosowanych w Starożytnym Egipcie. Byli miło zaskoczeni.

  26.02.2025 | 09:58

  archeologia

  badania naukowe

  mumia

  nauka

  

• Skąd się wzięli Hunowie? Zbadali to archeogenetycy

  Hunowie

  Tomasz Ulanowski

  Odpowiedź naukowców na pytanie o pochodzenie Hunów nie zadowoli zwolenników prostych rozwiązań. Czy każdy z nas może mieć "krew Huna"?

  25.02.2025 | 12:32

  antropologia

  archeologia

  dna

  genetyka

  

• Jak wyglądało życie kobiet i dzieci w starożytnej Asyrii, pierwszym imperium w historii świata?

  książki

  Eckart Frahm

  Męskie dysfunkcje seksualne leczono za pomocą rytuałów i magicznych zaklęć. Typowe zaklęcie na potencję, zapisane pismem klinowym w podręczniku Szaziga, zaczynało się od: "Dziki ośle, dziki ośle, dziki byku, dziki byku. Kto sprawił, że zwiotczałeś jak luźne liny..."

  21.02.2025 | 16:06

  archeologia

  Asyria

  historia

  nauka

  

• Spektakularne odkrycie w Dolinie Królów. "Jedyne, co mogłem zrobić, to wybuchnąć płaczem" - mówi odkrywca

  archeologia

  Joanna Bujakiewicz

  Archeolodzy z Wielkiej Brytanii i Egiptu znaleźli w pobliżu Luksoru grobowiec króla Totmesa II, przodka Tutanchamona. Takie odkrycia zdarzają się raz na sto lat.

  20.02.2025 | 18:34

  Faraon

  grobowiec Tutanchamona

  nauka

  odkrycie naukowe

  

• Jeszcze jedna obsesja Elona Muska: papirusy z Herkulanum [EL PAIS]

  Elon Musk

  Guillermo Altares,  El Pais

  Najbogatszy człowiek świata i główny doradca Donalda Trumpa wykazuje duże zainteresowanie odszyfrowywaniem zwojów odkrytych w Herkulanum, mieście zniszczonym po erupcji Wezuwiusza w 79 r. n.e.

  19.02.2025 | 23:18

  archeologia

  prasa zagraniczna

  starożytny rzym

  

• Archeolożka: Odkryliśmy cenne źródło wiedzy o antyku - prywatne listy sprzed dwóch tysięcy lat

  polscy naukowcy donoszą

  Dr hab. Marta Osypińska

  Papirusy, które znaleźliśmy na starożytnym wysypisku śmieci w Berenike, mówią nam o zwykłym życiu rzymskich centurionów stacjonujących w Egipcie. Ranga tego odkrycia jest wyjątkowa.

  15.02.2025 | 17:00

  archeologia

  Centurion

  odkrycie naukowe

  starożytność

  

• Nadchodzi era badań prehistorycznych białek. Nawet pochodzących od australopiteków sprzed 3,5 mln lat

  antropologia

  Margit Kossobudzka

  Po raz pierwszy naukowcy wykorzystali starożytne białka do określenia płci archaicznego krewniaka człowieka. Wyniki badań opublikowali w 100 rocznicę odkrycia słynnego dziecka z Taung.

  12.02.2025 | 06:02

  archeologia

  białka

  dna

  nauka

  

• Pierwsi ludzie byli w Europie już 1,95 mln lat temu, na terenie dzisiejszej Rumunii

  ludzie

  Tomasz Ulanowski

  Oznacza to, że zasiedlenie Eurazji przez człowieka miało miejsce o 150 tys. lat wcześniej niż dotąd uważano.

  11.02.2025 | 14:01

  antropologia

  archeologia

  człowiek

  Europa

  

• 7 rzeczy, których nie wiedzieliśmy tydzień temu

  7 rzeczy

  Aleksander Gurgul

  Mikroplastik zagrożeniem dla naszych mózgów, lewicowy autorytaryzm, czyli "potwór z Loch Ness" psychologii, a NASA ostrzega: w 2032 roku asteroida może uderzyć w Ziemię. Czym jeszcze zaskoczyła nas nauka w zeszłym tygodniu?

  10.02.2025 | 13:27

  archeologia

  badania naukowe

  kosmos

  Nauka

  

• Naukowcy namierzyli miejsce pochodzenia naszych przodków. Nowe badanie w "Nature"

  Europa

  Tomasz Ulanowski

  A ściślej: miejsce pochodzenia pasterzy z kultury grobów jamowych, których imigracja blisko pięć tysięcy lat temu zmieniła pulę genetyczną i cywilizację Europy.

  06.02.2025 | 06:00

  antropologia

  archeologia

  genetyka

  język polski

  

• 7 rzeczy, których nie wiedzieliśmy tydzień temu

  7 rzeczy

  Margit Kossobudzka

  Asteroida Bennu to spiżarnia życia, wskazówki zegara zagłady znów coraz bliżej północy a owcę udomowiliśmy 8 tys. lat temu. Czym jeszcze zaskoczyła nas nauka w zeszłym tygodniu?

  03.02.2025 | 15:01

  archeologia

  klimat

  kosmos

  nauka

  

• Owcę udomowiliśmy w Anatolii blisko 10 tys. lat temu - twierdzą archeogenetycy

  owca

  Tomasz Ulanowski

  To znaczy: owcę udomowili tam nasi dalecy przodkowie. Publikacja na ten temat ukazała się w najnowszym "Science".

  31.01.2025 | 13:00

  antropologia

  archeologia

  genetyka

  nauka

  

• Milion dolarów za odczytanie pisma starożytnej cywilizacji doliny Indusu

  starożytność

  Joanna Bujakiewicz

  Lingwiści i archeolodzy od dawna próbują złamać ten szyfr, żeby dowiedzieć się więcej o kulturze, która kwitła 5 tysięcy lat temu na pograniczu Indii i Pakistanu. Czy wreszcie to się komuś uda?

  30.01.2025 | 16:00

  archeologia

  cywilizacja

  Indie

  nauka

  

• Żony, córki, matki i kochanki. Czy społeczność dawnej Brytanii była skupiona wokół kobiet?

  archeologia

  Margit Kossobudzka

  Mężowie przenosili się, aby dołączyć do społeczności swoich żon po ślubie, a ziemia potencjalnie przekazywana była w linii żeńskiej. To pierwszy raz, kiedy tego typu system został udokumentowany w europejskiej prehistorii.

  20.01.2025 | 06:00

  antropologia

  kobiety

  nauka

  społeczności

  

• 5 tys. lat temu w północnej Europie na długi czas zniknęło słońce

  archeologia

  Joanna Bujakiewicz

  W epoce neolitu erupcje wulkaniczne spowodowały kataklizm klimatyczny na ogromną skalę. Całą Skandynawię opanowały ciemności. Zaczęły się dekady głodu i chorób.

  17.01.2025 | 10:34

  katastrofa klimatyczna

  klimat

  nauka

  neolit