Seks, psychologia, życie: zapisz się na newslettery "Wysokich Obcasów"
1792 – Publikacja traktatu Mary Wollstonecraft „Wołanie o prawa kobiety”.
1848 – Zjazd Kobiet w Seneca Falls w Stanach Zjednoczonych, pierwszy zjazd poświęcony w pełni prawom kobiet.
1869 – Publikacja „Poddaństwa kobiet” Johna Stuarta Milla.
1860-1880 – Początki pierwszej fali feminizmu.
1893 – Kobiety w Nowej Zelandii pierwsze zdobywają prawa wyborcze.
1903 – W Wielkiej Brytanii powstaje Women's Social and Political Union, organizacja opowiadająca się za stosowaniem ekstremalnych rozwiązań w ramach walki o prawa kobiet.
1904 – W Berlinie powstaje International Woman Suffrage Alliance.
1918-1922 – Kobiety zdobywają prawa wyborcze m.in. w: Austrii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, Czechosłowacji, Szwecji, Republice Irlandii i Polsce (28 listopada 1918).
1920-1930 – Walka o prawa wyborcze w: Ameryce Łacińskiej, na Karaibach, w części Środkowego i Dalekiego Wschodu. W latach 30. XX wieku kobiety zdobywają prawo głosu m.in.: w Brazylii, Urugwaju, na Kubie, w Turcji, na Filipinach, w Salwadorze.
1944-1956 – Kobiety zdobywają prawa wyborcze m.in.: we Francji, Włoszech, w Libanie, Egipcie i Etiopii.
1949 – Publikacja „Drugiej płci” Simone de Beauvoir, najważniejszej książki drugiej fali feminizmu.
1963 – Publikacja „Mistyki kobiecości” Betty Friedan.
1968 – Protest przeciwko konkursowi Miss America – początki ruchu wyzwolenia kobiet.
1975 – Międzynarodowy Rok Kobiet ogłoszony przez ONZ.
1995 – Światowa konferencja w sprawie kobiet w Pekinie zorganizowana przez ONZ.
2017 – Powstanie ruchu MeToo.
(na podst. książki June Hannam, „Feminizm”, wyd. Zysk i S-ka)
TO ONE ZDOBYWAŁY DLA NAS WOLNOŚĆ
Elizabeth Cady Stanton (1815-1902) i Susan B. Anthony (1820-1906)
W 1875 roku w Nebrasce pewien mężczyzna zaczepił Elizabeth Cady Stanton po jej wykładzie na temat praw kobiet: „Moja żona sprezentowała mi ośmioro pięknych dzieci. Czy to nie lepsze życiowe dokonanie niż naciskanie na prawo do głosowania?”. Stanton, sama matka siedmiorga dzieci, obrzuciła go wymownym spojrzeniem od góry do dołu, po czym odrzekła: „Spotkałam tylko kilku mężczyzn wartych ośmiu razy”.
Elizabeth Cady Stanton urodziła się w Johnstown (Nowy Jork) w 1815 roku jako córka sędziego, który od zawsze żałował, że nie jest ona chłopcem. Jako młoda dziewczyna przesiadywała w gabinecie ojca i wertowała książki prawnicze. Dowiedziała się z nich, że po ślubie Amerykanki tracą prawo do własności na rzecz swych mężów, a także że kobiety nie mogą występować w sądzie ani prowadzić własnej firmy. W tamtych czasach nie mogły też głosować ani studiować na uczelniach wyższych. W 1840 roku ona i jej mąż Henry B. Stanton, prominentny działacz ruchu abolicjonistycznego, wybrali się do Londynu, by wziąć udział w zjeździe przeciwko niewolnictwu, ale delegatek nie wpuszczono na obrady, tylko z tego powodu, że były kobietami. To wywołało w niej ogromny sprzeciw i stało się zaczątkiem walki o prawa kobiet, w tym w szczególności o prawo do głosowania, do własności i rozwodu. W 1848 roku wraz z Lucretią Mott zorganizowała w Seneca Falls pierwszy poświęcony prawom kobiet zjazd, uważany za początek ruchu feministycznego w Stanach Zjednoczonych.
Susan B. Anthony przyszła na świat w Adams (Massachusetts) w 1820 roku w rodzinie kwakrów. Dostała dobrą edukację, jak jej bracia, ponieważ kwakrzy uważali, że chłopcy i dziewczęta powinni otrzymać takie samo wykształcenie. Ojciec zachęcał ją do niezależności i popierał jej starania, gdy postanowiła zostać nauczycielką. Pracowała w tym zawodzie do 1849 roku, potem wywierała presję na stowarzyszenie nauczycieli, by przyjmowało w swoje szeregi nauczycielki i zapewniało im równą z mężczyznami płacę. W 1872 roku Susan B. Anthony została aresztowana w Rochester w stanie Nowy Jork za to, że jako kobieta zagłosowała nielegalnie w wyborach prezydenckich. W czerwcu 1873 roku stanęła przed sądem, ale ze względu na płeć nie pozwolono jej zeznawać. Została skazana na sto dolarów grzywny, której w akcie sprzeciwu wobec dyskryminującego przedstawicielki jej płci niesprawiedliwego prawa i tak nie zapłaciła.
Elizabeth Cady Stanton i Susan B. Anthony poznały się w 1851 roku w Seneca Falls. Połączyła je wspólna praca na rzecz kobiet, a wkrótce także przyjaźń, która przetrwała 51 lat. W 1868 roku założyły pismo „Revolution”, a w kolejnym National Woman Suffrage Association. W 1888 roku powołały International Council of Women. W 1890 roku Stanton objęła funkcję pierwszej przewodniczącej National American Woman Suffrage Association (po niej przejęła ją Anthony i sprawowała do 1900 roku). „Ja wykuwałam pioruny, ona nimi miotała” – napisała Stanton w autobiografii o sobie i przyjaciółce.
Alice Paul (1885-1977)
„Podjęłam strajk głodowy do 11 listopada. Po tym dniu karmili mnie dwa razy dziennie siłą, z wyjątkiem jednego dnia, gdy byłam tak chora, że nie można mnie było nawet tknąć (…) jedzenie wtłoczono przez rurkę w moich nozdrzach” – pisała Alice Paul, przywódczyni narodowej partii kobiet, na kartce przeszmuglowanej z więzienia, w którym osadzono ją za udział w pokojowym proteście w październiku 1917 roku. Jej treść opublikowano 19 listopada 1917 roku na łamach „New York Timesa”. Wywołała powszechne oburzenie.
Paul urodziła się w Mount Laurel (New Jersey) w 1885 roku. Jeszcze jako dziewczynka uczęszczała wraz z matką na spotkania sufrażystek. W 1909 roku w trakcie pobytu na stypendium w angielskim Birmingham obserwowała żywiołowe wystąpienie sufrażetki Christabel Pankhurst, córki Emmeline. Stała się orędowniczką strategii bojowej angielskich sufrażetek (w odróżnieniu od bardziej ugodowych sufrażystek). W 1910 roku wróciła do Stanów, a w 1916 roku utworzyła National Woman's Party.
Wraz z innymi członkiniami partii manifestowała przed Białym Domem, domagając się przyznania kobietom praw wyborczych. Prezydent Woodrow Wilson początkowo nic sobie z tego nie robił, kurtuazyjnie uchylał kapelusza. Gdy jednak manifestantki uparcie dzień po dniu stały na posterunku i wykrzykiwały w jego stronę obelżywe „kaiser Wilson”, zaczął tracić cierpliwość. Demonstracje trwały nieustannie od stycznia 1917 roku do czerwca 1919 roku. Choć protest był pokojowy, policja aresztowała je pod pretekstem „utrudniania ruchu drogowego”.
Po ujawnieniu tortur, jakim sufrażetki były poddawane w więzieniu, sympatia opinii publicznej przechyliła się na ich stronę. Prezydent Wilson uległ i poparł ich postulaty. W 1920 roku ratyfikowano 19 poprawkę do konstytucji, przyznającą Amerykankom prawa wyborcze. Tak zakończyła się trwająca ponad siedemdziesiąt lat walka, którą rozpoczęły Stanton, Anthony i inne amerykańskie bojowniczki.
Emmeline Pankhurst (1858-1928)
„Żadna siła nie złamie ducha naszych wojowniczych kobiet. I ostrzegam rządzących, że wszystkie wasze metody represji zawiodą haniebnie. Jesteśmy żołnierzami na świętej wojnie. I będziemy ją prowadzić aż do zwycięstwa” – napisała w liście 26 maja 1913 roku Emmeline Pankhurst, najsłynniejsza brytyjska bojowniczka o prawo głosu dla kobiet, tuż przed ponownym odstawieniem jej przez władze do więzienia. Podczas poprzedniego pobytu podjęła trwający dziewięć dni strajk głodowy.
Pierwszy raz aresztowano ją w 1908 roku. W 1912 roku zamknięto za rzucenie kamieniem w stronę premiera, w 1913 roku skazano na trzy lata. W ciągu swej politycznej aktywności zaliczyła w sumie czternaście odsiadek. Strajk głodowy podejmowała dziewięć razy przez łączny okres szesnastu miesięcy, często była przymusowo karmiona.
Urodziła się w 1858 roku w Manchesterze w rodzinie zamożnego przemysłowca. Jej rodzice byli abolicjonistami. Matka często czytała jej na dobranoc fragmenty „Chaty wuja Toma” Harriet Beecher Stowe. Gdy Emmeline miała czternaście lat, uprosiła matkę, by ta zabrała ją ze sobą na spotkanie sufrażystek. Fascynowała się historią rewolucji francuskiej, była niezwykle utalentowana – bracia przezwali ją nawet „słownikiem”.
W 1903 roku założyła Women's Social and Political Union (WSPU). Ich hasłem stało się „Czyny, nie słowa”. Jej prawą ręką w organizacji była najstarsza córka Christabel Pankhurst. By osiągnąć cele, bojowniczki sięgały po wszelkie możliwe środki, w tym paramilitarne (prasa ochrzciła je mianem „sufrażetek”). Rozbijały szyby. Podkładały ogień i bomby w pustych budynkach, niszczyły dzieła sztuki, wylewały kwas na polach golfowych. A nawet wrzucały konfitury i kleisty syrop do państwowych skrzynek na listy.
Po latach zażartej walki w 1918 roku najpierw prawa wyborcze dostały kobiety powyżej 30. roku życia, posiadaczki nieruchomości lub żony posiadaczy albo absolwentki brytyjskich uczelni wyższych. Pankhurst zmarła 14 czerwca 1928 roku w Londynie, niecałe trzy tygodnie przed przyznaniem praw wyborczych wszystkim Brytyjkom powyżej 21. roku życia.
Hubertine Auclert (1848-1914)
„Żadnych obowiązków bez praw, żadnych praw bez obowiązków!” – grzmiała Hubertine Auclert, najznamienitsza francuska bojowniczka o prawa wyborcze kobiet, na łamach założonego przez siebie w 1881 roku czasopisma „La Citoyenne” ("Kobieta obywatelka").
Urodziła się w 1848 roku w Allier w średnio zamożnej rodzinie. Po śmierci ojca matka wysłała ją do żeńskiej szkoły klasztornej, gdzie spędziła wiele lat. „Zostałam bojowniczką nie z wyboru, ale z poczucia obowiązku... i szłam do walki jak średniowieczny rycerz” – wspominała po latach. W 1872 roku przyjechała do Paryża i połączyła siły z Marią Deraismes i Léonem Richerem, umiarkowanymi działaczami na rzecz praw kobiet. Wkrótce ich drogi się rozeszły i Auclert, zwolenniczka zdecydowanych rozwiązań i walki o prawa polityczne, założyła w 1876 roku Suffrage des Femmes.
W 1880 roku postanowiła nielegalnie wziąć udział w głosowaniu, ale ponieważ jej tego odmówiono, oświadczyła, że odtąd nie będzie płaciła podatków, skoro nie ma wpływu na to, jak fundusze z nich będą wydawane.
W 1904 roku w proteście przeciwko niesprawiedliwemu prawu publicznie spaliła egzemplarz kodeksu, a w 1908 roku roztrzaskała urnę wyborczą w trakcie wyborów w Paryżu. Hubertine Auclert to pierwsza znana działaczka, która nazwała siebie „feministką” i wprowadziła słowo „feminizm” do debaty publicznej (użyła tego określenia w 1882 roku w „La Citoyenne”; jego „wynalezienie” często mylnie przypisuje się Charles'owi Fourier).
Madeleine Pelletier (1874-1939)
Doktor Madeleine Pelletier pod każdym względem wyprzedziła swoją epokę. Stanowczo opowiadała się nie tylko za pełnią praw politycznych dla Francuzek, ale także za prawem kobiet do antykoncepcji oraz legalnej i bezpiecznej aborcji, za edukacją dziewczynek. W swoich pismach podważała uświęconą rolę tradycyjnej rodziny. Była pierwszą kobietą we Francji, która dosłownie wymusiła, by przyjęto ją na studia z zakresu psychiatrii. „Każdy może nauczyć się metod wykonywania aborcji, gdyż nie jest to szczególnie trudne” – pisała w 1913 roku w „Prawie do aborcji”.
Pochodziła z ubogiej rodziny paryskich handlarzy warzywami i owocami. Na przełomie 1907 i 1908 roku założyła czasopismo „La Suffragiste”. Dominujący w ówczesnej Francji zachowawczy nurt feminizmu krytykowała za brak radykalizmu i hołdowanie gnuśnym, burżuazyjnym wartościom. Popierała wywrotową działalność Hubertine Auclert, a także bojowe brytyjskie sufrażetki. Brała udział w protestach organizowanych przez Auclert. W trakcie jednego z nich w 1906 roku rozrzucała ulotki wzywające do przyznania kobietom praw wyborczych. W 1908 roku, ponownie z inspiracji swej starszej koleżanki, wybiła okno w lokalu wyborczym, włamała się i w rezultacie została aresztowana za bezprawne wtargnięcie. Bezskutecznie dla sprawy kobiecej szukała wsparcia u socjalistów.
W 1939 roku za przeprowadzanie zabiegów aborcji osadzono ją w szpitalu psychiatrycznym, gdzie niedługo potem zmarła. „Wciąż mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego i być problemem dla innych” – napisali w swojej opinii psychiatrzy.
Nelly Roussel (1878-1922)
W listopadzie 1905 roku w Paryżu Nelly Roussel wygłosiła wykład „Wolność i prokreacyjna roztropność macierzyństwa” dla sześciuset osób. Mówiła, że kobieta jest wiecznie poświęcana. Składana w ofierze przez wszystkie religie i społeczeństwa. Opowiadała się za „wolnością macierzyństwa” („liberté de maternité”) i bezbolesnymi porodami. Wzywała do „strajku macic”. Żądała, by zakończyć bezmyślne rozmnażanie „niewolników i mięsa armatniego”. Dla Roussel władza nad własnym ciałem była podstawą niezależności kobiety. Wierzyła, że kontrola narodzin, dostęp do edukacji seksualnej, antykoncepcji i aborcji je wyzwoli.
Przyszła na świat w 1878 roku w typowej paryskiej burżuazji. Od dziecka uwielbiała występy publiczne – już w wieku sześciu lat zaczęła pisać sztuki teatralne i wystawiać je z przyjaciółmi. Przełomem w jej życiu był rok 1900, kiedy poznała Paula Robina, orędownika francuskiego neomaltuzjanizmu (ruchu promującego kontrolę narodzin). W latach 1903-1913 jeździła po Francji i dawała wykłady. Dzięki swej niezwykłej charyzmie podbijała tłumy.
Uważała, że kobiety, które chcą w pełni oddać się wychowywaniu dzieci, powinny otrzymywać za to „pensję macierzyńską”, gdyż jest to taka sama praca jak każda inna. W 1913 roku protestowała, gdy wypłacany przez państwo zasiłek dla rodzin z więcej niż czworgiem dzieci został przyznany ojcom, a nie matkom.
Od 1917 roku publikowała w „La Voix des femmes”, najbardziej postępowym feministycznym dzienniku. By dzielić się swoją wiedzą na temat wystąpień publicznych i ośmielać do nich kobiety, w 1920 roku utworzyła szkołę kształcącą przyszłe mówczynie i działaczki (uczyła w niej również Madeleine Pelletier).
***
Czułość i wolność. Budujmy równowagę w relacjach
Akcja społeczna Kulczyk Foundation, „Wysokich Obcasów” i Fundacji „Gazety Wyborczej”. Z uwagą i czułością przyglądamy się naszym relacjom – tym rodzinnym i tym z nami samymi – aby je uporządkować i z nową energią tworzyć świat po pandemii. Rozmawiamy o lękach, które towarzyszą wielu z nas, o podziale obowiązków i pomysłach na to, jak przygotować siebie i swoich najbliższych na nowy świat. Chcemy tworzyć nową rzeczywistość. Chcemy rozmawiać o wolności kobiet w sferze świadomości, cielesności i bytu.
Wszystkie publikowane do tej pory materiały można znaleźć na stronie Kulczykfoundation.org.pl
