Włosy mają wymiar nieomal całkowicie estetyczny, a coraz rzadziej, o czym pisze Zdzisław Skrok w „Mądrości prawieków”, pełnią funkcję symboliczną czy służą jako nośnik informacji. Choć przez stulecia w rozmaitych kulturach rozrzuconych po całym świecie właśnie tak było – włosy były symbolem siły witalnej, gwarantem powodzenia seksualnego i życiowego, a nierzadko przypisywano im też właściwości magiczne. Dlatego też były ważnym elementem rytuałów, zwłaszcza rytuałów przejścia.
Choć, jeśli się zastanowić, i dziś włosy mogą być źródłem informacji - mnich i wojskowy będą nosić krótkie lub całkowicie ogolone włosy, zaś długie włosy wciąż kojarzą się z buntem, wolnością.
***
Włosy i związane z nimi rytuały pojawiają się we wszystkich mitach, legendach i wierzeniach. Kiedy grecki bóg śmierci Tanatos pojawiał się przy umierającej osobie, obcinał jej pukiel włosów, który potem składał w ofierze władcom podziemnego świata. Dziś także w wielu kulturach golenie głosy na znak żałoby jest wciąż praktykowane. Celtowie wierzyli, że jeśli ptak utka sobie gniazdo z ludzkich włosów, ich właściciel umrze w ciągu roku.
Symbolika włosów nie ograniczała się do kwestii ostatecznych i żałoby. Przeciwnie, długie włosy były symbolem siły. Wszyscy pamiętamy biblijną przypowieść o potężnym, obdarzonym nadludzka siłą Samsonie, który całą moc utracił po tym, jak obcięto jego długie włosy. Do dziś religijni Żydzi pejsy noszą na pamiątkę siły Samsona. Jezus i jego uczniowie nosili brody, które miały być oznaką siły duchowej i oddania Bogu.
Samson stracił moc, gdy obcięto mu włosy. Wiki commons
Włosy miały i związane z nimi zabiegi miały też ważne znaczenie w kulturze dawnych Słowian. Chłopcom kończącym siedem lat obcinano włosy, w tym samym rytuale nadając im także imiona. Z chwilą obcięcia włosów, którego dokonywał zwykle ojciec, chłopiec przechodził spod opieki matki pod opiekę ojca, wkraczając w męski świat i stając się pełnoprawnym członkiem wspólnoty.
Włosy odgrywały także ogromną rolę w kulturach, które my, Europejczycy, uznajemy za egzotyczne. Mieszkańcy Nowej Gwinei wierzyli, że to właśnie skóra głowy i włosy są miejscem, które upodobały sobie duchy przodków. Na Dalekim Wschodzie warkocze uchodziły za symbole odwagi i męskości, podobnie w kulturze skandynawskiej - obfite owłosienie głowy było uznawane za symbol waleczności. Także Aztekowie przykładali ogromną wagę do fryzur, które symbolizowały status społeczny. Podobnie istotne były fryzury i znaczenie włosów dla Zulusów.
***
Źródło siły, mocy i mądrości, miejsce, w którym teraźniejszość spotyka się z przeszłością, nośniki informacji o kulturze, religii, statusie społecznym - przez całą historię ludzkości włosy miały wszystkie te znaczenia. Ludzie pierwotni, podobnie zresztą jak małpy człekokształtne, dużo czasu poświęcali iskaniu, co miało na celu nie tyle pozbywanie się insektów, a więc funkcje higieniczną, co zacieśnianie więzi.
Warto o tym pamiętać, kiedy zasiadamy w fotelu fryzjerskim, a wprawna ręka stylisty zaczyna majstrować przy naszych włosach.