Choroby

S³oñce mo¿e zaostrzyæ objawy chorób immunologicznych, np. tocznia rumieniowatego. Chorzy powinny unikaæ s³oñca - nosiæ ubranie zakrywaj±ce cia³o, kapelusz i oczywi¶cie nak³adaæ krem z wysokim filtrem.

- Jest wiele chorób, które w efekcie uszkodzenia skóry przez s³oñce staj± siê chorobami przewlek³ymi, trudniejszymi do leczenia, z ³atwiejszymi nawrotami, np. tr±dzik m³odzieñczy, tr±dzik ró¿owaty, atopowe i ³ojotokowe zapalenie skóry - mówi dr Ewa Chlebus, dermatolog. - Dla osób, które maj± tego typu dolegliwo¶ci, do kremów z filtrem dodaje siê ró¿nego typu antyoksydanty. Rozszerzaj± zakres ochrony przeciws³onecznej. Takim bardzo dobrym antyoksydantem jest witamina C czy kwas hialuronowy. Mo¿na te¿ u¿ywaæ kremów dostosowanych do konkretnych dolegliwo¶ci skóry, a dopiero na nie nak³adaæ krem z filtrem. Osoby, które maj± du¿o znamion, i te, które maj± liczne ogniska rogowacenia s³onecznego - to takie ¿ó³tobrunatne nawarstwienia rogowe o suchej, nierównej powierzchni, p³askie lub nieco wypuk³e, wyczuwane pod palcami - powinny szczególnie siê pilnowaæ.

Reakcje alergiczne na s³oñce dotycz± mniej wiêcej 10 proc. osób. - To prawie 4 mln ludzi, którzy na s³oñcu doznaj± tzw. osutki fotoalergicznej. S± to zmiany skórne: b±ble, rumieñ, ¶wi±d, szorstka skóra, podra¿nienie. Te osoby w ogóle nie powinny siê opalaæ. Ale s± i takie, które maj± tylko ostr± pokrzywkê w reakcji na s³oñce - mo¿emy je odczuliæ. Odczula siê ma³ymi dawkami na¶wietlañ promieniami UV za pomoc± specjalnych lamp w okresie wczesnej wiosny. Jednak zawsze trzeba stosowaæ filtry, które zmniejszaj± reakcje fotoalergiczne, fotozapalne, a tak¿e ryzyko powstania nowotworów - mówi prof. Piotr Kuna, alergolog.

Leki

Prawie ka¿dy lek mo¿e uwra¿liwiæ skórê na dzia³anie promieni s³onecznych.

Leki hormonalne, w tym ¶rodki antykoncepcyjne, niezwykle czêsto wywo³uj± przebarwienia.

- Leki stosowane ogólnie tak¿e mog± byæ fototoksyczne lub fotoalergiczne - przestrzega Chlebus. - Jest wiele takich, m.in. sulfonamidy.

Niebezpieczne mog± byæ leki z grupy niesterydowych przeciwzapalnych, np. przeciwbólowe sprzedawane bez recepty. Leki odwadniaj±ce furosemid i przeciwcukrzycowe tak¿e powoduj± odczyny. Podobnie jak antybiotyki chinolonowe stosowane w zaka¿eniach uk³adu moczowego, np. cyprofloksacyna, czy czêsto u¿ywane trójcykliczne antydepresanty, takie jak dezypramina. Reakcja wystêpuje bezpo¶rednio po ekspozycji na s³oñce i przypomina oparzenia s³oneczne - widoczny rumieñ, obrzêk, pêcherze. W niektórych przypadkach utrzymuj± siê trwa³e przebarwienia.

Leki na arytmiê, np. amiokardin czy chinidyna, i przeciwlipidowe, czyli obni¿aj±ce poziom cholesterolu, tak zwane fibraty, te¿ s± lekami fototoksycznymi. Tak jak i ca³a grupa pochodnych prometazyny, czyli leki stosowane w neurologii i psychiatrii. Prometazyna najczê¶ciej u¿ywana jest w zaburzeniach snu, napiêciach psychicznych, lêkach, depresji, ale te¿ w alergiach i chorobie lokomocyjnej. Ma dzia³anie uspokajaj±ce i przeciwwymiotne.

- Nale¿y zawsze pytaæ lekarza, czy leki, które siê stosuje przewlekle, nie s± fototoksyczne, a je¶li wyst±pi± zmiany skórne, to trzeba koniecznie mówiæ, ¿e pojawi³y siê po ekspozycji na s³oñce - mówi dr Chlebus.

Kosmetyki i ¶rodki czysto¶ci

Przed wyj¶ciem na s³oñce nie mo¿na u¿ywaæ ¿adnych kosmetyków zapachowych. Substancje zapachowe stosowane w perfumach, wodach koloñskich, p³ynach po goleniu, dezodorantach czy innych kosmetykach - takie jak pi¿mo ambretowe, olejki: cedrowy, waniliowy, bergamotowy, lawendowy, sanda³owy - powoduj± bardzo czêsto reakcje fototoksyczne.

- Wygl±da to jak oparzenie s³oneczne, czyli taki lekki rumieñ. A dopiero pó¼niej, za jakie¶ dwa miesi±ce, pojawia siê przebarwienie, wiêc nikt nie kojarzy tego z przebywaniem na s³oñcu - t³umaczy dr Chlebus.

W czasie lata lepiej ograniczyæ te¿ stosowanie kosmetyków kolorowych, cieni, ró¿ów i szminek. Reakcjê na promieniowanie ultrafioletowe mog± zaostrzaæ w tym przypadku niektóre barwniki i substancje konserwuj±ce dodawane do tych preparatów, a tak¿e substancje zapachowe. Podobnie jak ¶rodki przeciwbakteryjne, wchodz±ce w sk³ad myde³ czy stosowane w kosmetykach odka¿aj±cych, takie jak heksachlorofen czy kwas paraaminobenzoesowy.

- Tak mog± dzia³aæ te¿ substancje odka¿aj±ce u¿ywane do produkcji ¶rodków chemicznych do czyszczenia, taka zwyk³a chemia domowa - mówi dr Chlebus. - Gdy siê tych produktów u¿ywa na s³oñcu, na przyk³ad myjemy meble ogrodowe, to te¿ mog± wyst±piæ zmiany skórne. Nawet niektóre chemiczne filtry przeciws³oneczne w przypadku wielu osób maj± w³a¶ciwo¶ci ¶wiat³ouczulaj±ce. Najczê¶ciej jest to zwi±zane z obecno¶ci± w filtrze kwasu paraaminobenzoesowego (PABA) czy benzofenonu. Takie osoby powinny korzystaæ z filtrów fizycznych. Tworz± one na skórze barierê odbijaj±c± i rozpraszaj±c± promienie s³oneczne. S± zwykle bia³e, gêste i trochê gorzej siê rozprowadzaj± ni¿ kremy z filtrami chemicznymi. Zawieraj± kaolin, tlenek cynku, dwutlenek tytanu i talk. Kremy dla dzieci s± g³ównie z filtrami fizycznymi.

Warzywa i zio³a

- Uwa¿a siê, ¿e pokarmy, które zawieraj± du¿e ilo¶ci witaminy E, np. awokado, ro¶liny oleiste, olej, oliwa, ryby, uwra¿liwiaj± na s³oñce. To nieprawda - mówi prof. Kuna. - Witamina E jest potrzebna do procesu opalania, podobnie jak witamina A. I te pokarmy, które j± zawieraj±, u³atwiaj± nam opalanie, a nie prowadz± do nadwra¿liwo¶ci.

Ale reakcje skórne na s³oñcu mog± wywo³aæ niektóre warzywa spo¿ywane w nadmiarze, np. koper, seler naciowy, marchew, pasternak zwyczajny czy pietruszka. Zawieraj± psoralen, substancjê zwiêkszaj±c± wra¿liwo¶æ skóry na dzia³anie promieniowania s³onecznego.

Niektóre preparaty zio³owe, zw³aszcza te zawieraj±ce arnikê górsk±, nagietek, mniszek lekarski czy arcydziêgiel, te¿ nie lubi± s³oñca. One równie¿ zawieraj± psoralen. Czasem reakcje fotoalergiczne mo¿e wywo³aæ nawet rumianek, znany powszechnie ze swych ³agodz±cych i przeciwzapalnych w³a¶ciwo¶ci. Przebarwienia na skórze mog± spowodowaæ tak¿e preparaty z mi³orzêbem japoñskim czy je¿ówk± purpurow±. Dziurawiec, który jest sk³adnikiem wszelkich ro¶linnych ¶rodków poprawiaj±cych nastrój, u³atwiaj±cych zasypianie i korzystnie wp³ywaj±cych na w±trobê, ma natomiast w swym sk³adzie hiperycynê, która zwiêksza wra¿liwo¶æ na s³oñce.

- Wiêkszo¶æ osób jest wra¿liwa na dziurawiec - mówi prof. Kuna. - Zw³aszcza nalewka na dziurawcu, któr± czêsto siê pije we W³oszech, mo¿e byæ bardzo szkodliwa. Jednak nie jest tak, ¿e ka¿dy cz³owiek na te same pokarmy czy te same zio³a tak samo reaguje. Tak naprawdê zale¿y to od naszych osobniczych sk³onno¶ci do reakcji alergicznych - czy one wystêpuj± czy nie. Je¿eli wystêpuj±, to wszystko mo¿e nam zaszkodziæ. A im wiêcej ró¿nych czynników siê na siebie nak³ada, tym wiêksze prawdopodobieñstwo, ¿e dzia³anie bêdzie niekorzystne.

- Fototoksyczne s± te¿ niektóre ro¶liny na ³±kach, np. barszcz zwyczajny czy zimowitki, które kwitn± we wrze¶niu i wygl±daj± jak krokusy - mówi dr Chlebus. - One daj± zmiany liniowe na skórze, takie charakterystyczne prêgi.

Osoby wra¿liwe powinny równie¿ uwa¿aæ na iglaki. ¯ywotniki, ja³owce, cyprysiki i inne iglaste zawieraj±ce m.in. tujon i limonen bywaj± przyczyn± zaczerwienienia, ¶wi±du, utrzymuj±cych siê d³ugo podra¿nieñ skóry.

Zabiegi kosmetyczne

Dr Chlebus: - Wszelkie zabiegi medyczne, dermatologiczne, kosmetyczne lepiej jest wykonywaæ na miesi±c przed wyjazdem na urlop. Bezpieczne nawet w reakcji ze s³oñcem s± zabiegi z u¿yciem kwasu hialuronowego, botoks czy mezoterapia. Latem nie robi siê pilingów, z wyj±tkiem migda³owego i z witamin± C, ani depilacji laserowej, bo podra¿niona skóra jest bardziej wra¿liwa na dzia³anie s³oñca. Zwyk³± depilacjê trzeba robiæ dwa-trzy dni przed wyj¶ciem na s³oñce i dobrze po niej nat³u¶ciæ skórê. Je¶li pojawi± siê po niej jakie¶ czerwone kropki, to nale¿y wystrzegaæ siê s³oñca, dopóki nie znikn±. f

Nasi eksperci:

dr Ewa Chlebus, dermatolog, Klinika Nova Derm W Warszawie

prof. Piotr Kuna, Alergolog, kierownik Kliniki Chorób Wewnêtrznych, Astmy i Alergii Uniwersytetu Medycznego W £odzi

W tym numerze przeczytasz te¿:

Sprawa Kamila.

 

Ze ¶mierci nie mo¿na siê wybudziæ

Wizyta u specjalisty.

 

Czasem zdarza siê cud

Przypadek, którego nie zapomnê

 

Zawsze bêdê pamiêta³ ma³ego, pluszowego misia

Wiedzieli¶my, ¿e Mieszko umrze

 

da³o siê zrealizowaæ plan minimum: zd±¿y³am mu powiedzieæ, ¿e go kocham

Fronda obrzydza³a Polakom jogê. Skutek by³ odwrotny.

 

Wszyscy chc± wiedzieæ, czy joga rzeczywi¶cie dzia³a na umys³ i cia³o. Dzia³a jak diabli.

Naukowcy o jodze: to dzia³a!

 

Pomaga na bol±cy krêgos³up, jest ¶wietn± rehabilitacj± dla osób po udarze, ze stwardnieniem rozsianym i seniorów.

Gdy pot ciê zalewa

 

Niektórzy poc± siê nadmiernie. Co mo¿na z tym zrobiæ?

Rak po polsku.

 

Polacy miesi±cami czekaj± na diagnozê, sami szukaj± szpitala, dostaj± przypadkowo dobrane terapie.

24 powody, ¿eby je¼dziæ na rowerze

 

Ci, którzy trzy razy w tygodniu je¿dz± na rowerze, s± o dziewiêæ lat biologicznie m³odsi