Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego limitu

Jakie środowisko sprzyja rozwojowi kreatywności dziecka?

– Zrobiliśmy dokładną analizę dotychczasowych badań, a potem na podstawie naszych wywiadów z rodzicami wyodrębniliśmy cztery cechy charakterystyczne dla środowiska sprzyjającego kreatywności dziecka – opowiada dr Joanna Kwaśniewska.

Najważniejsze cechy budujące klimat sprzyjający rozwijaniu kreatywności to: 1) stymulowanie do poznawania tego, co nowe i różnorodne, np.: czytanie książek, oglądanie filmów z różnych dziedzin, poznawanie różnorodnych miejsc, osób i kultur; 2) zachęcanie do niezależności i akceptowanie nonkonformizmu w sposobie myślenia, np.: bawienie się zabawkami, które nie są krzykiem mody, realizowanie szkolnych projektów w sposób niestandardowy, wychodzenie poza schematy; 3) wspieranie  fantazjowania, np.: wspólne rozważanie, co by było gdyby, intelektualne bawienie się hipotetycznymi sytuacjami; 4) wspieranie wytrwałości w realizowaniu pomysłów, np.: projektów dziecka, pokonywanie trudności w twórczym procesie.

– Często jest tak, że znajdujemy jakiś bezpieczny sposób na spędzanie wolnego czasu i nie lubimy tego zmieniać, a to właśnie otwartość na nowe doświadczenia najbardziej stymuluje kreatywność dziecka – mówi dr Joanna Kwaśniewska. – Chodzi o to, żeby rodzic dostarczał bodźce dobrej jakości i pokazywał świat w jego wielu barwach i całej jego różnorodności.

Cechy matki wspierającej kreatywność dziecka

Swoje badania dr Kwaśniewska przeprowadziła wśród 3,5 tys. polskich matek. Wraz ze współpracownikami stworzyła autorski kwestionariusz, który mierzył umiejętność rodzica wspierania kreatywności dziecka. Dodatkowo badali takie cechy, jak: ekstrawersja, ugodowość, stabilność emocjonalna, sumienność i otwartość na doświadczenia. Z tego wszystkiego wyciągnęli następujące wnioski:

Odwaga jest ważnym czynnikiem wpływającym na kreatywność

Okazało się, że matki, które miały wysoki poziom stabilności emocjonalnej (czyli niski poziom neurotyzmu), były odważniejsze i chętne do pokazywania dziecku różnorodnego świata i odmiennego zachowania, wspierania w jego kreatywnych wysiłkach i wspólnego fantazjowania. – Im więcej jest w matce lęku, tym trudniej jest jej stworzyć klimat, który sprzyja kreatywności, bo skupia się na lęku o siebie lub o dziecko – tłumaczy dr Joanna Kwaśniewska. Potwierdzają to obserwacje amerykańskiego psychologa Rollo Maya, autora książki „Odwaga tworzenia”, który twierdzi, że odwaga jest najważniejszym czynnikiem wpływającym na twórczość.

Rodzice kreatywnych dzieci mniej trzymają się zasad

Matki pracowite, zdyscyplinowane, punktualne, schludne, często tworzą środowisko nowe i różnorodne, ale nie radzą sobie ze wspieraniem dziecka w wykraczaniu poza schematy i fantazjowaniu. Te wyniki znajdują potwierdzenie w innych badaniach, z których wynika, że rodzice kreatywnych dzieci wprowadzają w domu mniej zasad. Rodzice, którzy wprowadzają pięć zasad i więcej (o której godzinie idzie się spać, o której je się posiłki), mają dzieci mniej kreatywne. – Zasady w rodzinach osób kreatywnych bardziej odwołują się do wartości, czyli są przekazywane w taki sposób, aby dziecko rozumiało, dlaczego coś należy albo nie należy robić, a nie na zasadzie „rób tak, bo tak trzeba” – dodaje dr Kwaśniewska.

Otwartość na doświadczenia to kluczowa cecha

Badanie wykazało, że matki o dużej otwartości na doświadczenia nie mają problemu, żeby we wszystkich możliwych wymiarach wspierać kreatywność dziecka. Ta cecha jest świetnym predyktorem – można dzięki niej z dużą dokładnością przewidzieć, czy w danym domu będzie klimat sprzyjający twórczości. Otwarta na doświadczenia matka robi wiele rzeczy w sposób intuicyjny, a dzieci dzięki stworzonemu przez nią klimatowi rodzinnemu skutecznie rozwijają swoją kreatywność.

Ekstrawertyczne matki lepiej wspierają kreatywność

Ekstrawertyczna matka wspiera kreatywność dziecka w trzech wymiarach: różnorodności doświadczeń, wytrwałości i fantazjowania. Nie ma natomiast związku pomiędzy tą cechą a wspieraniem niezależnego myślenia i nonkonformizmu dziecka.

Chcesz mieć kreatywne dziecko? Oto rady dla ciebie:

Fantazjuj z dzieckiem

Gdybanie wspiera kreatywność. To właśnie dzięki gdybaniu Einstein stworzył swoje teorie, a Hawking przewidział zjawiska astronomiczne. Myślenie na zasadzie, „a co by było gdyby”, jest dla dziecka świetnym treningiem mentalnym.

Wspieraj u dziecka wytrwałość

Istotnym kryterium kreatywności jest nowatorstwo, ale równie ważne jest praktyczne opracowanie pomysłu i nadanie mu wartości użytkowej. Wspieranie w tym dziecka jest ważną umiejętnością budującą kreatywność. Potwierdzają to obserwacje Benjamina Blooma, z którego badań wynika, że rodzice bardzo twórczych ludzi są rodzicami obserwatorami, czyli podążają za swoimi dziećmi i wspierają, kiedy zauważają u nich jakąś pasję.

Bądź czujny na „kryzys czwartej klasy”

Liczne badania pokazują, że jest to etap, kiedy w sposób naturalny obniża się poziom kreatywności dziecka. W tym czasie 10-11-latkowie chcą być tacy sami jak rówieśnicy. To etap rozwojowy, z którym nie da się wygrać. Można natomiast delikatnie pokazać dziecku, że nie musi być takie jak inni i może działać po swojemu.

Nazwij psa „Mruczek” lub „Kot”

Bądź otwarty na pomysły dziecka, nie sprowadzaj go cały czas na ziemię na zasadzie: „to jest zły pomysł, bo tak się tego nie robi”. Nie każ mu robić wszystkiego schematycznie i według narzuconych społecznie norm i zasad. Nie bój się przełamywania schematów. Czy coś by się stało, gdybyście nazwali waszego psa „Mruczek” albo „Kot”?

Stwórz dziecku różnorodną przestrzeń

Są badania, z których wynika, że rodzice ludzi, którzy wyrośli na bardzo twórcze osoby, mieszkali w bardzo oryginalnych domach pod względem architektonicznym i samego wystroju. Ale tak naprawdę ważny jest mechanizm, który został uchwycony w badaniach – rodzice kreatywnych dzieci dostarczają im różnorodnych bodźców: mają w domu różnorodne książki i czasopisma (często korzystają z bibliotek), różne pomysły na spędzanie wolnego czasu, są otwarci na nowych ludzi.

Dbaj o swój rozwój

Dbanie o własny rozwój wspomaga stymulowanie kreatywności dziecka. Warto kształcić się, poszerzać wiedzę i zainteresowania, być ciekawym, rozbudowywać pasje i tym wszystkim dzielić się z dzieckiem.

Badania przeprowadziła dr Joanna Kwaśniewska przy wsparciu absolwentek Uniwersytetu SWPS (Eliza Witkowska, Magdalena Kostrzewska, Sylwia Pietraczyk, a także badaczy z innych uczelni (dr. Jacka Gralewskiego, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej i dr. Izabeli Lebudy, Uniwersytet Wrocławski).

Zadbanie o siebie to nie żaden luksus - to nasz obowiązek wobec samych siebie! Aga Kozak nauczy cię, jak robić to za pomocą małych, łatwych, codziennych kroków, i pozwoli popatrzeć na swoje życie z "osiędbaniowej" perspektywy. Zapraszamy cię na ekspresowy kurs dbania o siebie.

Ekspresowy kurs dbania o siebie

icon/Bell Czytaj ten tekst i setki innych dzięki prenumeracie
Wybierz prenumeratę, by czytać to, co Cię ciekawi
Wyborcza.pl to zawsze sprawdzone informacje, szczere wywiady, zaskakujące reportaże i porady ekspertów w sprawach, którymi żyjemy na co dzień. Do tego magazyny o książkach, historii i teksty z mediów europejskich.